به طور كلي, پس از مراجعه فقها به كلام معصومين (ع) , براي پاسخ به مسإله تداوم ولايت و عدم آن در دوران غيبت, دو ديدگاه عمده شكل مي‌گيرد: ۱ عدم واگذاري ولايت در دوران غيبت بر اساس اين ديدگاه, ولايت به معناي حق حاكميت سياسي در دوران غيبت به هيچ كس واگذار نشده و ولايت به اين معنا تنها از آن پيامبر (ص) و امامان معصوم (ع) مي‌باشد. به عبارت ديگر با مراجعه به كلام معصومين, نمي توان چنين ولايتي را براي فقيه ثابت نمود. اين ديدگاه هرچند كه در دوران معصوم, ولايت را در كنار اصل آزادي قرار مي‌دهد و بدين سان, نوعي توازن را برقرار مي‌سازد; اما در دوران غيبت چنين تركيبي را نمي پذيرد. البته برخي از كساني كه ولايت فقيه را در دوران غيبت نپذيرفته اند, از مسإله اي به نام ( (جواز تصرف) ) فقيه سخن گفته اند (۱) كه در ادامه بحث به اين ديدگاه خواهيم پرداخت و رابطه آزادي و ولايت را در آن بررسي مي‌كنيم. از آنجا كه اين نوشتار, درصدد بررسي آزادي و ولايت در فقه سياسي معاصر شيعه مي‌باشد, بديهي است كه بايد به نظرياتي پرداخت كه اصل ولايت را پذيرفته اند. از اين رو, به بررسي بيشتر اين ديدگاه نمي پردازيم; چرا كه اين ديدگاه اساسا ولايت را نمي پذيرد و تداوم ولايت را باور ندارد. و به همين دليل در اينجا تنها به همين مختصر اكتفا مي‌كنيم. ۲ واگذاري ولايت در دوران غيبت اين ديدگاه بر اين باور است كه ولايت به مفهوم حق حاكميت سياسي و حق تصرف در امور ديگران در دوران غيبت واگذار شده است. با مراجعه به كلام معصومين, درمي يابيم كه آنها اين ولايت را به ديگران واگذار نموده اند. از نظر اين ديدگاه, در پاسخ به سوال اصلي مذكور, مي‌توان گفت كه دليل حكمت و لطف به دوران غيبت نيز منتقل شده و بنابراين دليل حكمت و لطف, منحصر به دوران حضور امام نيست. امام خميني (ره) در اين باره مي‌نويسد: ( (دليلي كه بر ضرورت امامت اقامه مي‌گردد, عينا بر ضرورت تداوم ولايت در عصر غيبت دلالت دارد) ) (۲) بنابراين, طرفداران اين ديدگاه سراغ كلمات معصومين رفته و تلاش مي‌كنند با استفاده از اصل ( (استظهار) ) , شخص يا اشخاصي را كه اين ولايت به آنها واگذار شده است, شناسايي كنند. بر اساس اين اصل, ضمن پذيرش فقدان نص در زمينه ولايت در دوران غيبت, به ادله مراجعه مي‌شود و تلاش مي‌شود ( (ظهور) ) ادله را اثبات نمايند و در اينجاست كه تفاسير و ديدگاههاي متعددي شكل مي‌گيرد. ديدگاههايي كه بر اين اساس شكل گرفته است, صرف نظر از اختلافات اساسي و بسيار مهمي كه دارند, دو نكته زير را مي‌پذيرند: ۱. اصل, عدم ولايت فرد بر فرد ديگر است و اثبات ولايت, نيازمند ارائه دليل معتبر و قطعي است. ۲. نصي قطعي بر ولايت در دوران غيبت وجود ندارد و آنچه موجود است, ادله اي است كه تفاسير متعددي را برمي تابد. کلیدواژه:حکومت اسلامی،ولایت فقیه،امامان معصوم(ع)

منبع:بانک جامع مقالات ولایت فقیه،آزادی و ولایت در فقه سیاسی معاصر شیعه، ص3275