با توجه به مكاتب مي‌توان انواع مشروعيت ولایت را از ديدگاه‌هاي مختلف مورد بررسي قرار داد. اما به خاطر تعدد زياد مكاتب، ما انواع مشروعيت را از ديدگاه متدينين و يا علماي ديني و مشروعيت را از ديدگاه غير متدينين و يا غربي‌ها بررسي مي‌كنيم. انواع مشروعيت از ديدگاه غرب"ماكس وبر” در زمره اولين كساني است كه به منابع اقتدار و مباني مشروعيت مي‌پردازد. او به سه نوع اقتدار و با سلطه يا سيادت مشروع اشاره مي‌كند: 

1.مشروعيت سنتي، 2.مشروعيت قانوني- عقلاني، 3.مشروعيت كراماتي. 

 مشروعيت سنتي توجيه اقتدار بر مبناي آداب و سنن گذشته، در مشروعيت كراماتي (كاريزماتيك يعني نفوذ در قلوب) خصوصيات استثنايي رهبر و در مشروعيت قانوني و عقلاني، مقررات ديوان سالاري و قوانين رسمي اين نياز را تامين مي‌كند. اگر حكمرانان نتوانند تسلط خود را به يكي از سه طريق ياد شده توجيه كنند وسايل نابوديشان فراهم شده و در صورت تداوم عدم مشروعيت ممكن است سرنگون شوند و نوع اقتدار عوض شود. (۱)

بايد گفت: چون امور و حوايج اجتماعي از مسائلي است كه عموم مردم در طول مدت عمر خويش با آن دست به گريبان هستند و شيعيان در عصر ائمه (عليهم السلام) نمي توانسته اند در همه احوال و هر زمان كه بخواهند به ايشان دسترسي داشته باشند؛ در نتيجه امامان عليهم السلام برخي از شيعيان خالص و باسواد دين شناس را انتخاب مي‌كردند كه مردم در چنين شرايطي سوالاتشان را از ايشان بپرسند. به ويژه اين كه عدم دسترسي اغلب شيعيان به آنان در آن زمان و همه شيعيان در عصر غيبت را كه خود از آمدن آن خبر مي‌داده اند را به خوبي مي‌دانستند.

بر اساس آنچه “وبر” مي‌گويد مشروعيت سنتي ممكن است وراثت باشد؛ مانند مشروعيت سلطنت در يك خانواده معين و ممكن است آداب و رسوم قبيله باشد؛ مثل آنچه در بين عشاير مرسوم است كه بزرگ قبيله حاكم قبيله باشد. مشروعيت كراماتي ناشي از استعدادها و قابليت‌هاي فرد است كه قضاوت عمومي جامعه بر اين قرار مي‌گيرد كه كاريزما (او كه محبوب مردم شده است) حق اقتدار و اعمال حاكميت دارد. مشروعيت عقلاني، قانوني ناشي از پيشرفت جامعه مدني است كه با ساز و كارهاي انتخاباتي و آراي اكثريت تحقق پيدا مي‌كند.

 پي نوشت:

 ۱- جامعه شناسي ماكس وبر ص ۶- ۲۴ (مباني مشروعيت ولايت فقيه كواكبيان)